Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Τρεις Λετονοί της Ρωσικής Πρωτοπορίας

7 Φεβρουαρίου - Τέλη Μαρτίου 2007
Μονή Λαζαριστών

«Τρεις Λετονοί της Ρωσικής Πρωτοπορίας» είναι ο τίτλος της έκθεσης που διοργάνωσε το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στις 7 Φεβρουαρίου στους εκθεσιακούς τους χώρους στη Μονή Λαζαριστών.

Πρόκειται για τους Γκούσταβ Κλούτσις, Αλεξάντρ Ντρέβιν, Κάρλ Ιόγκανσον -τα έργα των οποίων προέρχονται από τη Συλλογή Κωστάκη- καλλιτέχνες που σήμερα αναγνωρίζονται ως πρωτοπόροι στην επινόηση νέων δρόμων για τις εικαστικές τέχνες. Το Κ.Μ.Σ.Τ. σε συνεργασία με την ΕΡΤ και την λετονική τηλεόραση ετοιμάζει σε συμπαραγωγή ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Κλούτσις.

Οι επισκέπτες της έκθεσης είχαν την ευκαιρία να δουν πρωτότυπο υλικό από το έργο του καλλιτέχνη Γκούσταβ Κλούτσις που παρουσιάζονται για πρώτη φορά διεθνώς: σχέδια για ουτοπικές αρχιτεκτονικές κατασκευές, μελέτες και προσχέδια για φωτομοντάζ, πρωτότυπες φωτογραφίες και έντυπο υλικό που τεκμηριώνουν την πολύπλευρη εικαστική δραστηριότητα του κονστρουκτιβιστή καλλιτέχνη, καθώς και πρωτότυπα φωτογραφικά αρνητικά σε γυαλί που περιήλθαν στο μουσείο από πρόσφατη δωρεά της οικογένειας Κωστάκη. Παρουσιάζονται ακόμα ζωγραφικά έργα του Αλεξάντρ Ντρέβιν από τα τέλη της δεκαετίας 1920 - αρχές δεκαετίας 1930 (τέσσερα από τα οποία παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο κοινό) και σχέδια του πρόωρα χαμένου γλύπτη, Κάρλ Ιόγκανσον. Ο τελευταίος είχε επινοήσει τρισδιάστατες κατασκευές που βασίζονταν στην σχέση έντασης και σταθερότητας, οι οποίες φανερώνουν μία αδιαμφισβήτητη σχέση με την Ευκλείδεια γεωμετρία καθώς και τη χρήση τεχνικών μηχανικής. Από τα εννέα σχέδια μάλιστα του Κάρλ Ιόγκανσον, που έχουν σωθεί διεθνώς, τα τέσσερα βρίσκονται στη συλλογή Κωστάκη του Κ.Μ.Σ.Τ.

Η διευθύντρια του Κ.Μ.Σ.Τ. Μαρία Τσαντσάνογλου, που υπογράφει την επιμέλεια της έκθεσης σε συνεργασία με την ιστορικό τέχνης και επιμελήτρια του Κ.Μ.Σ.Τ., Συραγώ Τσιάρα, επισημαίνει ότι «και οι τρεις καλλιτέχνες κατέχουν ισχυρή θέση στη συλλογή Κωστάκη του Κ.Μ.Σ.Τ. και είναι βέβαιο πως η γνώση μας γι' αυτούς θα ήταν πολύ ελλιπέστερη εάν ο Γιώργος Κωστάκης δεν είχε διασώσει κάποια σημαντικά έργα και ένα αρχείο γι' αυτούς. Ο Ντρέβιν στη Μόσχα γνώρισε καλλιτέχνες της πρωτοπορίας και γρήγορα παγίωσε το προσωπικό του ύφος στη ζωγραφική. Τις μοναχικές φιγούρες μπροστά από ένα ακαθόριστο φόντο και τα γήινα χρώματα, κυρίως αποχρώσεις του καφέ, του μπεζ και του κεραμιδί καθώς και μια συνειδητά λανθασμένη προοπτική τα συναντούμε σε όλο το έργο του από το 1915 ως το τέλος της ζωής του το 1938. Παρά την σύνδεσή του στη Μόσχα με τους καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας (παντρεύτηκε την σημαντική Ρωσίδα καλλιτέχνιδα Ναντιέζντα Ουνταλτσόβα) σε μια εποχή που ο σουπρεματισμός και ο κονστρουκτιβισμός είχαν παραγκωνίσει κάθε είδους παραστατικότητα, ο Ντρέβιν δεν ξεπέρασε την αγάπη του για την παραστατική ζωγραφική. Ελάχιστες είναι οι απόπειρες μη παραστατικής ζωγραφικής. Τρεις τέτοιοι πίνακες έχουν σωθεί κι ο ένας ανήκει στη συλλογή Κωστάκη και έχει τον τίτλο «Ελεύθερη Σύνθεση από Χρωματιστές Μάζες».

Η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια του Κ.Μ.Σ.Τ., Συραγώ Τσιάρα αναφερόμενη στον Γκούσταβ Κλούτσις σημειώνει ότι «υπήρξε ο πρώτος δημιουργός και θεωρητικός υποστηρικτής του σοβιετικού φωτομοντάζ, που εμφανίστηκε μέσα στη δίνη του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση κατά τη διετία 1919 - 1921, μία ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο μέχρι να εμπεδωθεί η εξουσία του κόμματος των μπολσεβίκων. Ο Κλούτσις βάσισε τη σύνθεση του πρώτου φωτομοντάζ σε ένα ζωγραφικό του έργο με τίτλο Δυναμική Πόλη - ένα από τα σημαντικότερα έργα της Συλλογής Κωστάκη στο Κ.Μ.Σ.Τ. Το θεωρητικό κείμενο - μανιφέστο του σοβιετικού φωτομοντάζ φέρει τον τίτλο: Το φωτομοντάζ ως νέο είδος της τέχνης της προπαγάνδας, στο οποίο ο Κλούτσις διατηρώντας το προκλητικό ύφος και το συνθηματικό λόγο των πρωτοποριακών μανιφέστων επιχείρησε ταυτόχρονα να καταγράψει και να αξιολογήσει τα οφέλη που είχαν προκύψει από την δωδεκάχρονη εφαρμογή της νέας τεχνικής του φωτομοντάζ. Υποστήριξε πως η νέα καλλιτεχνική πρακτική δημιουργήθηκε από την ανάγκη της τέχνης να συναντήσει την τεχνική μέσα από τα νέα σοσιαλιστικά οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα: « Η τέχνη αναζητούσε επειγόντως να συναντήσει την Τεχνική, αναζητούσε τον εξοπλισμό της με μηχανές, αναζητούσε τη Χημεία»,… διότι έπρεπε «ΝΑ ΣΤΕΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ».

Ο Πρόεδρος Δ.Σ., του Κ.Μ.Σ.Τ., Γιώργος Τσάρας υπογραμμίζει ότι «η Συλλογή Κωστάκη αποτελεί για το Μουσείο μας έναν ανεκτίμητο θησαυρό, με μεγάλες δυνατότητες προβολής και αξιοποίησης. Το κοινό έχει ήδη γνωρίσει ένα μεγάλο μέρος των έργων της συλλογής και στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε όλη τη Συλλογή. Μια εκθεσιακή δραστηριότητα η οποία θα συνοδεύεται και από ανάλογη εκδοτική. Παράλληλα, στόχος μας είναι να αναδείξουμε τη διαχρονία της Συλλογής αυτής με σύγχρονες συλλογές αναζητώντας- προκαλώντας το διάλογο ανάμεσα στο τότε και στο τώρα». Ο ίδιος αναφερόμενος στον πρόωρα χαμένο γλύπτη, Κάρλ Ιόγκανσον συμπληρώνει ότι «έχει πετύχει μέσα από το έργο του την πεμπτουσία του κονστρουκτιβισμού. Ο κονστρουκτιβισμός είναι μια πολύ βαθύτερη έννοια που έχει να κάνει με τις έννοιες του φυσικού. Ο Ιόγκανσον έχει καταφέρει να βρει την ισορροπία των φυσικών δυνάμεων πετυχαίνοντας ένα αισθητικό αποτέλεσμα».

ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΥΠΟΥ