Λιμάνια του Ελληνισμού. Η ελληνική λιμενογραφία
14 Απριλίου - 12 Ιουνίου 2005
Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης
Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Διεθνές Κέντρο Εικαστικών Τεχνών ΑΕΝΑΟΝ διοργάνωσαν την έκθεση «ΛΙΜΑΝΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ, Η ελληνική λιμενογραφία». Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Θεσσαλονίκη, στους χώρους του Μουσείου στην Αποθήκη Β1 στο Λιμάνι, από τη Πέμπτη 14 Απριλίου ως την Κυριακή 12 Ιουνίου 2005.
Η οργανωτική επιτροπή της έκθεσης, που αποτελείτο από τον καθηγητή Μιλτιάδη Παπανικολάου, διευθυντή του ΚΜΣΤ, τον Νικόλαο Ζία, καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τον Κώστα Χαλκιά, πρόεδρο του Δ.Σ. στο Διεθνές Κέντρο εικαστικών τεχνών "ΑΕΝΑΟΝ" και τον Θάνο Χρήστου, επίκουρο καθηγητή του τμήματος Επιστήμης της Τέχνης στα Ιωάννινα, συγκέντρωσε περίπου 140 ζωγραφικά και χαρακτικά έργα - λιμενογραφίες σημαντικών Ελλήνων δημιουργών, από τα τέλη του 19ου αιώνα ως σήμερα.
Φιλοδοξία της έκθεσης ήταν να καταγράψει και να αναδείξει την πολυδιάστατη σχέση των ελλήνων με τη θάλασσα, φωτίζοντας ένα αγαπημένο θέμα της Νεοελληνικής Τέχνης. Το λιμάνι άλλωστε είναι ο χώρος εκείνος που αντιπροσωπεύει στη σκέψη όλων τη διαχρονική πορεία του ελληνισμού, το λιμάνι γίνεται το θέατρο της αρχέγονης επαφής με τη θάλασσα, η αφετηρία της αέναης κίνησης και των υπερπόντιων ταξιδιών.
Ξεκινώντας από τον Κωνσταντίνο Βολανάκη, το σημαντικότερο έλληνα θαλασσογράφο, τα λιμάνια του ελληνισμού πρωταγωνιστούν στο έργο ζωγράφων όπως ο Αιμίλιος Προσαλέντης και ο Κωνσταντίνος Μαλέας, λαμπρών εκπροσώπων της γενιάς του 1930 και της μεταπολεμικής τέχνης, όπως ο Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Γιάννης Σπυρόπουλος, ο Τάσσος, αλλά και νεώτερων όπως ο Παναγιώτης Τέτσης, ο Σαράντης Καραβούζης και η Μαρία Πωπ. Όλοι τους πλούτισαν τη θεματογραφία των λιμανιών με εξαιρετικές συνθέσεις, ιμπρεσιονιστικά και εξπρεσιονιστικά στοιχεία και συμβολισμούς που μαρτυρούν την ελληνικότητα και τη διαχρονικότητα της έμπνευσής τους.
Όπως επισημαίνει στο εισαγωγικό του σημείωμα στο λεύκωμα της έκθεσης ο διευθυντής του ΚΜΣΤ καθηγητής Μιλτιάδης Παπανικολάου, «βασικός πυρήνας της θεματικής της είναι η καταγραφή και η ανάδειξη της πολυδιάστατης σχέσης, της άρρηκτης σύνδεσης των Ελλήνων με τη θάλασσα. Το λιμάνι είναι ο χώρος ο οποίος αποτυπώνει και περιγράφει με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο αυτή τη διαχρονική σύνδεση, που εκκινεί από τα προϊστορικά χρόνια, τους Μινωίτες και τους Μυκηναίους, διατρέχει την κλασική, τη βυζαντινή, την περίοδο της τουρκοκρατίας και τα νεότερα χρόνια μέχρι τις μέρες μας. Το λιμάνι αναδεικνύεται αρχικά ως το σύμβολο της αρχέγονης σχέσης, της επαφής του ανθρώπου με το υδάτινο στοιχείο, τη θάλασσα και κατ' επέκταση τη φύση. Χώρος ανάπτυξης, ανοίγματος και διεύρυνσης του ελληνισμού, δίοδος επικοινωνίας, εμπορίου, διακίνησης και ανταλλαγής αγαθών, πλούτου και πολιτισμικών στοιχείων».
Ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Νίκος Ζίας αναφέρει επίσης στον κατάλογο της έκθεσης, «ο Ελληνισμός ως ιστορική οντότητα συχνά δεν έχει αυστηρά προκαθορισμένα τοπικά (ή και χρονικά) όρια. Η θάλασσα μοιάζει έτσι να του ταιριάζει περισσότερο με την αέναη μεταβλητότητα της. Τέρμα της θαλασσινής πορείας το λιμάνι που μέσα από αυτή την διαλεκτική, που προαναφέραμε, διαμορφώνει μιαν ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και χαρακτήρα. Λιμάνια, θύρες εισόδου και εξόδου των αγαθών στις μεγάλες πόλεις του κόσμου. Λιμάνια, χώρος του σκληρού μόχθου με τον πικρό ιδρώτα και την αγωνία. Λιμάνια, κόμβοι μεταλαμπάδευσης του πολιτισμού. Λιμάνια που σηματοδοτούν την οικουμενικότητα του ελληνισμού (στις ιστορικές διαστάσεις του παρελθόντος) στην θάλασσα της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου».
Τα έργα προέρχονταν από τις Δημοτικές Πινακοθήκες Αθηνών και Πειραιά, το ίδρυμα Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου, το Μουσείο Μπενάκη, την Πινακοθήκη Αβέρωφ στο Μέτσοβο, τις Συλλογές της Τράπεζας της Ελλάδας και της Alpha Bank, ιδιωτικές συλλογές και τους ίδιους του καλλιτέχνες
Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια θα περιοδεύσει στην Αθήνα, τον Πειραιά, τα Χανιά και άλλες πόλεις - λιμάνια της Ελλάδας.
Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν στην έκθεση είναι οι (αλφαβητικά):
Abate Alberto, Brainos Elisabeth, Brancato Antonio, Ceccoti Sergio, Donev Stoian, Federici Enzo, Fontaine Francois, Guzzone Giuseppe, Kyrriloff Alexei, Malice Luigi, Martino Nicola Maria, Mazieres (De) Olivier, Paquignon Didier, Seely Brigitte, Voliotis Alkis, Αγγελάκης Μιχάλης, Αγοραστή Ιουλία, Αθηναίος Στρατής, Αϊβάζογλου Αχιλλέας, Άλας Λάμπρος, (Αλεβίζος) Τάσος, Αναστασιάδης Μάνος, Αναστασίου Μάνος, Ανδρεαδάκης Δημήτρης, Αντωνακάτου Ντιάνα, Αριδάς Τάσος, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Ασιμής Χριστόφορος, Αστεριάδης Αγήνωρ, Βαβάτσης Κώστας, Βασιλείου Σπύρος, Βελισσαρίδης Γιώργος, Βεντούρας Νικόλαος, Βέργου - Χαρτουλάρη Ρίτα, Βερούκας Αλέξανδρος, Βιτσώρης Μίμης, Βλάσσης Αριστείδης, Βότσης Στέλιος, Βυζαντινός Περικλής, Γαβριήλ - Πεντζίκης Νίκος, Γερμενής Βάσος, Γιαλλούρης Νίκος, Γιαννουκάκης Δημήτρης, Γουρζης Γιάννης, Γριμάλδη- Κορομηλά Ράνια, Δήμος Τάσος, Ζαχαράκη Έλσα, Ζουμπουλάκης Πέτρος, Ηλιακοπούλου Βάσω, Θεοχαράκης Βασίλης, Θωμόπουλος Επαμεινώνδας, Ιατρού Τάκης, Καζάκος Βασίλης, Κανά Ρένα, Κανάς Αντώνιος, Κανέλλος Νικόλαος, Καραβάκος Δημήτρης, Καραβούζης Σαράντης, Καραμήτας Θανάσης, Κατζουράκης Κυριάκος, Κατσιμίχας Στέλιος, Κατσουλίδης Τάκης, Κομιανού Άρια, Κορογιαννάκης Αλέξανδρος, Κουζούνης Φάνης, Κουρσάρης Σπύρος, Κοψίδης Ράλλης, Κύρκος Βασίλης, Λακερίδου Γιούλικα, Λεβίδης Αλέκος, Λούστας Κώστας, Μαγγιώρου Λουκία, Μαδένης Μιχάλης, Μακρής Πέτρος, Μαλάμος Κώστας, Μάνος Φίλιππος, Μανουσάκης Γιώργος, Μαρκάκη Τζένη, Ματσάκης Μικης, Μητσάκου Σταυρούλα, Μόραλης Γιάννης, Μπακογιώργος Θανάσης, Μπλιάτκας Νικόλαος, Μπονάνου Μιμή, Νικολαΐδης Γιώργος, Νιόλης Γρηγόρης, Ντάφος Κωνσταντίνος, Ξενάκη Μαριάννα, Παναγιωτάκης Σταύρος, Παπανάκος Πάνος, Παπαϊωάννου Λιάνα, Παπανελόπουλος Γιάννης, Παπατριανταφυλλόπουλος Κωνσταντίνος, Παπούλια Σμαράγδα, Παραλής Γιώργος, Πεντζίκης Νίκος - Γαβριήλ, Πρέκα Μερόπη, Πρέκας Πάρις- Αλέξανδρος, Προσαλέντης Αιμίλιος, Πρωτοπάτσης Αντώνιος, Πωπ Μαρία, Ραζής Άγγελος, Ρέγκος Πολύκλειτος, Σάμιος Παύλος, Σαρασίτης Δημήτρης, Σαρελάκου - Ρόκου Ρουμπίνα, Σιδέρης Τάκης, Σικελιώτης Γιώργος, Σπυρόπουλος Γιάννης, Στέρης Γεράσιμος, Στεφανίδου Αλεξάνδρα, Στεφάνου Νίκος, Στίνη Μαρία, Τέτσης Παναγιώτης, Τηνιακός Δημήτρης, Τρακίδης Κώστας, Φαρσακίδης Γιώργος, Χατζηκυριάκος - Γκίκας Νίκος.
Στο πλαίσιο της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν ξεναγήσεις για το κοινό και παράλληλα τμήματα δημιουργικής απασχόλησης για τα παιδιά, κάθε Κυριακή. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν εκπαδευτικά προγράμματα για τα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.