Ο ΚΑΖΙΜΙΡ ΜΑΛΕΒΙΤΣ ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ. Επιλογές από τις συλλογές Κωστάκη και Χαρτζίεφ
Μουσείο Stedelijk, Άμστερνταμ
19 Οκτωβρίου 2013 – 2 Φεβρουαρίου 2014
Στις 18 Οκτωβρίου 2013 εγκαινιάστηκε στο νέο κτήριο του Μουσείου Stedelijk στο Άμστερνταμ η έκθεση «Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και η Ρωσική Πρωτοπορία. Επιλογές από τις συλλογές Κωστάκη και Χαρτζίεφ». Πρόκειται για την μεγαλύτερη έκθεση ρωσικής πρωτοπορίας των τελευταίων δύο δεκαετιών, η οποία είναι αφιερωμένη στα 100 χρόνια από την δημιουργία του «Μαύρου Τετραγώνου» του Καζιμίρ Μαλέβιτς, του πιο εμβληματικού έργου της ρωσικής πρωτοπορίας.
Στην έκθεση παρουσιάζονται πάνω από 500 έργα τέχνης και συμμετέχουν με δάνεια πάνω από 20 μουσεία και ιδιωτικές συλλογές απ’ όλο τον κόσμο. Ειδικά αφιερώματα γίνονται στις συλλογές Γιώργου Κωστάκη και Νικολάι Χαρτζίεφ. Από την συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζονται 150 έργα τέχνης. Πρόκειται για έργα του Μαλέβιτς και των μαθητών του καθώς και για έργα που αντιπροσωπεύουν τα παράλληλα με τον σουπρεματισμό κινήματα της ρωσικής πρωτοπορίας και καλλιτέχνες όπως ο Ιβάν Κλιουν, η Λιουμπόβ Ποπόβα, ο Αλεξάντρ Ρότσενκο, ο Γκούσταβ Κλούτσις, ο Μιχαήλ Ματιούσιν, ο Σολομών Νικρίτιν κ.ά.
Με αφορμή τις συλλογές Κωστάκη και Χαρτζίεφ το Μουσείο Stedelijk θα διοργανώσει στις 23 Οκτωβρίου και διεθνές συνέδριο με θέμα τις ιδιωτικές συλλογές που περιέρχονται σε δημόσια διαχείριση.
Η έκθεση στο Stedelijk θα διαρκέσει από τις 19 Οκτωβρίου έως τις 2 Φεβρουαρίου και στη συνέχεια θα μεταφερθεί στο Bundeskunsthalle της Βιέννης και στην Tate Modern του Λονδίνου.
Ο Νικολάι Χαρτζίεφ ήταν γνωστός φιλόλογος και ιστορικός τέχνης, προσωπικός φίλος του Καζιμίρ Μαλέβιτς και πρωτοπόρος στην ιστορική μελέτη της ρωσικής πρωτοπορίας. Γεννήθηκε το 1903 στην Οδησσό και η οικογένειά του είχε ελληνο-αρμενκή καταγωγή. Ήταν ο πρώτος άνθρωπος στον οποίον απευθύνθηκε ο Κωστάκης το 1947, όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με την συλλογή έργων ρωσικής πρωτοπορίας. Πέθανε στο Άμστερνταμ το 1996 και ένα μέρος της συλλογής του και του αρχείου του περιήλθε στο Ίδρυμα Χαρτζίεφ του Μουσείου Stedelijk.
Ο Γιώργος Κωστάκης γεννήθηκε στη Μόσχα το 1913. Ο πατέρας του ήταν έμπορος από τη Ζάκυνθο και είχε εγκατασταθεί οικογενειακώς στη Μόσχα. Χωρίς να έχει ιδιαίτερη καλλιτεχνική παιδεία και επαφή με τη μοντέρνα τέχνη, προικισμένος όμως με ένα σπάνιο ένστικτο, εντυπωσιάστηκε όταν αντίκρισε το 1946 ένα πίνακα της Όλγας Ροζάνοβα. Από τότε άρχισε να ενδιαφέρεται για τη ρωσική πειραματική τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα και για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες συγκέντρωνε μεθοδικά έργα «ρωσικής πρωτοπορίας» δημιουργώντας μια περίφημη συλλογή η οποία διέσωσε από την καταστροφή και τη λήθη αυτό το εξαιρετικά σημαντικό τμήμα της ευρωπαϊκής τέχνης του 20ου αιώνα. Ο ίδιος πίστευε ότι η παραγνώριση της τέχνης της «ρωσικής πρωτοπορίας» ήταν ένα τραγικό λάθος και ότι «οι άνθρωποι θα την χρειάζονταν και θα την εκτιμούσαν κάποια μέρα». Το 1977 ο Κωστάκης έφυγε από τη Μόσχα και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα αφήνοντας στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ ένα σημαντικό μέρος της συλλογής του. Πέθανε στην Αθήνα το 1990. Η συλλογή Κωστάκη αγοράστηκε από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και απαρτίζεται από 1277 έργα τέχνης.